Trong những tháng gần đây, thị trường tài chính toàn cầu đã trải qua những biến động mạnh mẽ, và một trong những nguyên nhân chính là sự tăng giá đột ngột của đồng Yên Nhật Bản. Mặc dù có vẻ như là một hiện tượng cục bộ của thị trường tiền tệ, nhưng sự biến động của đồng Yên đã tác động sâu rộng, ảnh hưởng đến chứng khoán, trái phiếu, và cả các kênh đầu tư tài chính trên toàn thế giới. Vậy tại sao đồng Yên lại có sức ảnh hưởng lớn đến vậy?
1. Hiểu về chiến lược “yen carry trade”
Chiến lược “yen carry trade” là một trong những công cụ đầu tư phổ biến nhất trong thị trường tài chính, giúp nhà đầu tư kiếm lời từ sự chênh lệch lãi suất giữa các loại tiền tệ. Cụ thể, nhà đầu tư sẽ vay đồng Yên với lãi suất gần như bằng 0 tại Nhật Bản và dùng số tiền này để đầu tư vào các tài sản có lãi suất cao hơn ở các quốc gia khác, chẳng hạn như cổ phiếu, trái phiếu, hay các đồng tiền có lãi suất cao hơn như Đô la Mỹ.
Ví dụ, nhà đầu tư có thể vay Yên Nhật với lãi suất 0,5% và đầu tư vào trái phiếu Mỹ có lãi suất 5,5%, hưởng chênh lệch lãi suất lên đến 5%. Chiến lược này trở nên rất phổ biến do lãi suất thấp kéo dài tại Nhật Bản, giúp các nhà đầu tư trên toàn cầu dễ dàng tiếp cận nguồn vốn giá rẻ.
2. Đồng Yên tăng giá và tác động đến chiến lược carry trade
Trong những tuần qua, đồng Yên đã tăng giá mạnh so với Đô la Mỹ, gây ra một làn sóng bán tháo trên thị trường tài chính. Nguyên nhân chính đến từ việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đột ngột thay đổi chính sách tiền tệ, nâng lãi suất từ mức 0% lên 0,25% vào cuối tháng 7/2024. Động thái này đã phá vỡ chu kỳ chính sách tiền tệ nới lỏng kéo dài hàng thập kỷ tại Nhật Bản.
Khi lãi suất tại Nhật Bản tăng, chi phí vay vốn bằng Yên Nhật trở nên đắt đỏ hơn, làm giảm sức hấp dẫn của chiến lược carry trade. Đồng thời, khi đồng Yên tăng giá, nhà đầu tư phải chi trả nhiều hơn để mua lại Yên nhằm trả nợ, dẫn đến thua lỗ. Trong trường hợp xấu nhất, lợi nhuận từ chênh lệch lãi suất bị xóa sạch và nhà đầu tư còn chịu thêm khoản lỗ từ tỷ giá hối đoái.
3. Làn sóng tháo chạy khỏi chiến lược carry trade và hệ lụy toàn cầu
Việc đồng Yên tăng giá đã tạo ra áp lực lớn, buộc nhiều nhà đầu tư phải đóng vị thế carry trade để tránh lỗ thêm. Hậu quả là một làn sóng bán tháo mạnh mẽ xảy ra trên các thị trường chứng khoán, đặc biệt là các cổ phiếu công nghệ lớn vốn là điểm đến ưa thích của carry trade. Chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản đã giảm hơn 12% vào đầu tháng 8, kéo theo đà giảm mạnh trên các thị trường châu Âu và Mỹ.
Ngoài ra, các quỹ đầu tư và tổ chức tài chính lớn tham gia carry trade phải thanh lý hàng loạt tài sản để cân đối lại danh mục đầu tư, dẫn đến tình trạng bán tháo trên diện rộng. Việc này không chỉ làm giá trị của chứng khoán và trái phiếu giảm mà còn khiến tâm lý nhà đầu tư trở nên lo ngại và thận trọng hơn, đẩy thị trường vào trạng thái hỗn loạn.
4. Nguy cơ từ những đợt nâng lãi suất tiếp theo của BOJ
Hiện tại, lo ngại lớn nhất của thị trường là khả năng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản tiếp tục nâng lãi suất trong các tháng tới. Sự thay đổi này không chỉ nhằm kiểm soát lạm phát mà còn là phản ứng trước áp lực tăng giá hàng nhập khẩu do Yên yếu. Chính phủ Nhật Bản đã phải đối mặt với tình trạng lạm phát cao hơn mức dự báo, khiến các quan chức buộc BOJ phải hành động để bảo vệ sức mua của người dân.
Tuy nhiên, nếu BOJ tiếp tục nâng lãi suất, áp lực lên carry trade sẽ càng lớn, làm gia tăng nguy cơ tháo chạy khỏi thị trường tài chính toàn cầu. Theo các chuyên gia, tình trạng này có thể tiếp diễn trong nhiều tháng, và nếu không được kiểm soát tốt, có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính diện rộng.
5. Tác động lâu dài và những bài học cho nhà đầu tư
Sự biến động của đồng Yên trong những tháng qua là một lời nhắc nhở về rủi ro của các chiến lược đầu tư dựa trên sự chênh lệch lãi suất. Dù có tiềm năng mang lại lợi nhuận cao, nhưng carry trade cũng dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi bất ngờ trong chính sách tiền tệ và tỷ giá hối đoái. Nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng về rủi ro trước khi tham gia và luôn chuẩn bị sẵn sàng cho các tình huống xấu nhất.
Trong bối cảnh hiện tại, thị trường toàn cầu sẽ tiếp tục dõi theo từng bước đi của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản. Các nhà đầu tư cần duy trì sự thận trọng, đánh giá lại chiến lược đầu tư của mình và sẵn sàng điều chỉnh khi cần thiết để bảo vệ danh mục đầu tư khỏi những biến động khó lường từ đồng Yên Nhật Bản.